Porady dla rodziców.

Na tej stronie przeczytasz 0:

1. Dojrzałość szkolna sześciolatka.
2. Ćwiczenia słuchu fonematycznego.
3. Dzieci z trudnościami w uczeniu się.
4. Czytajmy dzieciom.

Zajrzyj również tutaj (kliknij):  

1. Podstawa programowa
2. Szkoła Podstawowa nr 1 w Bełchatowie
3. Rozwój emocjonalny sześciolatka
4. Rozwój psychofizyczny sześciolatka
5. Bunt sześciolatka
6. Toksyczne zachowania rodziców. Nie rób tego!
7. Agresja u przedszkolaka.
8. Sześć zachowań, które przejmą od ciebie dzieci.
9. Nauka literek dla przedszkolaka
10. Jak nauczyć dzieci czytać
11. jak-nauczyc-dziecko-czytac-nauka-czytania-sylabami-metoda-litrerowa-czytanie-globalne,
12. 
    

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA SZEŚCIOLATKA

 Wg Stefana Szumana „dojrzałość  szkolna”  to taki poziom rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego dziecka, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczną naukę w klasie I szkoły podstawowej”.

Wrażliwość dziecka to jego ciekawość, zainteresowanie rysowaniem, liczeniem, literkami, czytaniem, to pierwsze próby pisania liter drukowanych, to stałe pytania: jak to, po co, dlaczego? W grupie przedszkolnej stosunkowo łatwo takie dzieci zauważyć. Łatwo jest także zauważyć dzieci, które takich zainteresowań nie przejawiają i im trzeba szczególnie wnikliwie się przyjrzeć, bo prawdopodobnie nie osiągnęły odpowiedniego poziomu rozwoju i  należy im pomóc.

Podatność zaś polega na tym, że dziecko chce podporządkować się poleceniom, wskazówkom i uwagom osób dorosłych – wie, że nie ono jest „najmądrzejsze” i że nie wszystko umie najlepiej – daje sobą kierować. Tylko takie dziecko korzysta z procesu nauczania.

Przez dojrzałość fizyczną rozumie się taki wzrost, wagę, proporcje ciała (z tym wiąże się twardość kości, siła mięśni pozwalająca np. nie pokładać się na ławce w czasie pracy w klasie), że dziecko może bez przeszkód korzystać z urządzeń i przyborów szkolnych (wysokość sanitariów, ławek, krzeseł, wieszaków w szatni, waga tornistra itp.) Dodatkowo zmniejsza się podatność na zmęczenie i zwiększa się odporność na choroby. Od tej dojrzałości zależny jest także rozwój ruchowy dziecka  - bieganie, skakanie, utrzymywanie równowagi – te czynności są niezbędne dla poznawania stosunków przestrzennych i dla orientacji w otoczeniu; ma to wielki wpływ na powodzenie w nauce! oraz rozwój ruchowy rąk – jakość i tempo pisania to bardzo ważne czynności w szkole!

Rozwój psychiczny i dojrzałość psychiczna to taki poziom wszystkich procesów poznawczych i emocjonalnych, od których zależy funkcjonowanie dziecka w szkole i powodzenie lub niepowodzenie w nauce.

Procesy poznawcze to:

• Uwaga – stopień koncentracji, czas skupienia, zdolność skupiania się na jednym obiekcie – rzutują one na przyswajanie wiedzy i wykonywanie czynności ( „nie widzimy i nie słyszymy” tego, na czym nie skupimy uwagi, źle wykonujemy czynności, przy których nie uważamy);
• Pamięć – kłopoty z zapamiętywaniem to luki w wiedzy, brak wiedzy, to ogromne trudności z uczeniem się szkolnym. Warto wiedzieć, że dzieci zapamiętują to, co je ciekawi, a nie to, co jest ważne!
• Spostrzeganie wzrokowe – od niego zależy odróżnianie liter i cyfr, a przez to ich znajomość. Różnicowanie to opiera się na analizie i syntezie wzrokowej, czyli jest to spostrzeganie zależności i stosunków przestrzennych między elementami liter i cyfr. Spostrzegamy kształty, wielkość, kolejność liter – zapamiętujemy te dane i dzięki temu uczymy się pisać i czytać. Zaburzenia w tym zakresie mogą sugerować „ryzyko dysleksji”, – czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania przy prawidłowym poziomie umysłowym. 
• Spostrzeganie słuchowe – dzięki niemu możemy podzielić wyrazy na sylaby, na głoski, czyli dokonać analizy słuchowej, przyporządkować głoskom litery i zapisać dany wyraz. Jeżeli wybrzmiewamy poszczególne głoski i połączymy je w wyraz, to wówczas czytamy – dokonujemy syntezy słuchowej. Różnicowanie brzmienia głosek, ich kolejności to także podstawa nauki pisania i czytania – zaburzenia w tym zakresie także mogą sugerować ryzyko dysleksji.
• Myślenie – to główny proces umożliwiający uczenie się i to nie tylko szkolne. Prawidłowe myślenie zależy od indywidualnych możliwości operowania informacjami oraz od ilości i jakości tych informacji. W operowaniu informacjami, w przetwarzaniu ich na podstawie tworzeniu nowych informacji ogromne znaczenie ma doświadczenie, ćwiczenia. Dzięki temu dziecko zaczyna rozumieć proste pojęcia, zasady, prawidłowości. Począwszy od 6-7 lat dzieci zaczynają wnioskować i po raz pierwszy wiązać ze sobą informacje na zasadach logicznych, stopniowo przechodzą do oceniania problemów z różnych punktów widzenia (tzw. decentracja) – jest to podstawą kształtowania się myślenia matematycznego. Prawidłowy poziom myślenia jest warunkiem zrozumienia przyswajalnej wiedzy i jej wykorzystywania, czyli warunkiem procesu szkolnego uczenia się.
• Mowa – jest zdolnością porozumiewania się. Dziecko dojrzałe do szkoły ma poprawną wymowę, potrafi już za pomocą słów przekazywać informacje w sposób zrozumiały dla odbiorcy, ma taki zasób słów, że rozumie przekazywaną wiedzę i samo za pomocą słów potrafi przekazywać w sposób zorganizowany informacje innym. Rozumie także tekst czytany w podręcznikach i potrafi „zwerbalizować” swoje myśli.

Wszystkie procesy poznawcze wiążą się ze sobą, są od siebie współzależne i opóźnienie czy też zaburzenie któregoś z nich wpływa negatywnie na poziom pozostałych. 

Procesy emocjonalne i motywacyjne – to odczuwanie i przeżywanie relacji: ja – świat, to także motywy naszego działania. Dzieci w przedszkolu kierują się jeszcze głównie szukaniem przyjemności i unikaniem przykrości. Znają wiele norm i zasad, ale nie są to główne przyczyny ich działań. Dojrzałość emocjonalna to stawianie na pierwszym miejscu poczucia obowiązku, odpowiedzialności za swoje postępowanie, to zdolność do „odkładania na później” przewidywanych przyjemności na rzecz obowiązków. To także zdolność do częściowego opanowania emocji i kontrolowanie ekspresji emocji. To zdolność do krytycyzmu, do uczenia się na własnych błędach i do pokonywania trudności. 

Dojrzałość społeczna – umiejętność zgodnego współżycia i współdziałania z innymi, to znajomość norm społecznych, to uczucia społeczne, zmniejszanie się egocentryzmu, itp. Dziecko dojrzałe społecznie odnosi do siebie polecenia skierowane do całej grupy, czuje się członkiem grupy i zaczyna poprzez uczestnictwo w grupie zaspokajać swoje potrzeby ruchowe i psychiczne (akceptacji, uznania, opiekowania się, itp.).

 Rozwój dziecka i jego dojrzewanie biologiczne jest procesem ciągłym, w którym od czasu do czasu zdarzają się tzw. „skoki rozwojowe”, związane głównie z działaniem układu hormonalnego. Właśnie w okresie 5-, 6- tego roku życia dokonuje się skok rozwojowy – uaktywnia się układ hormonalny, wpływający zarówno na rozwój ciała, jak i układu nerwowego. 

Zmiany rozwojowe w zakresie ciała. W stosunkowo krótkim czasie:

·          rosną stopy dziecka;

·          wydłużają się i twardnieją kości kończyn (u chłopców kości bardziej grubieją niż u dziewczynek);

·          rozpoczyna się pierwszy etap kostnienia nadgarstka – ruchy dłoni stają się bardziej płynne, ręce mniej męczą się przy rysowaniu i pisaniu, lepszy jest poziom rysunku, „ładniejsze szlaczki”;

·          obserwuje się różnicowanie zainteresowań – u chłopców tzw. głód ruchu: większa potrzeba biegania, skakania, siłowania się, bójki, itp., ale za to mniejsza precyzja ruchów rąk. U dziewcząt zabawy ruchowe są spokojniejsze, ale większa precyzja ruchów rąk i lepszy poziom rysunków i pisma. To początek antagonizmów związanych z płcią i zmiana proporcji ciała w kierunku „dorosłości”, a także lepszy poziom czynności samoobsługowych.

Zmiany w dojrzewaniu i funkcjonowaniu układu nerwowego. Zmiany w pracy układu nerwowego są bardzo znaczące.

1.        Zwiększa się ilość połączeń nerwowych i poprawia się przewodnictwo nerwowe – dzięki temu bardziej zróżnicowane są relacje na bodźce,  szybszy czas reakcji, „dokładniejsze”, bardziej precyzyjne przewodzenie. Zanikają stopniowo współruchy, np. ruchy języka przy pisaniu.

2.        Poprawia się znacząco funkcjonowanie zmysłów: polepsza się ostrość wzroku, zdolność odróżniania odcieni barw, dzieci lepiej odbierają dźwięki (mniej fałszują), zapachy, smaki („niejadki” zaczynają jeść, „bo smaczne”), lepiej odbierane są bodźce z otoczenia.

3.        Dojrzewa kora mózgowa – sprawniej przebiegają procesy pobudzenia i hamowania: dziecko lepiej i dłużej skupia uwagę, zaczyna sterować swoją uwagę, mniej męczy się, mniej wierci się (dłużej usiedzi w jednym miejscu), zaczyna być zdolne do częściowego panowania nad swoimi emocjami i ich ekspresją, zaczyna mieć poczucie obowiązku, staje się mniej infantylne itp.

4.        Dojrzewają okolice ruchowe kory mózgowej – poprawia się: płynność i koordynacja ruchów, także ruchów rąk, lepsze jest utrzymywanie równowagi, ruchy stają się zwinne, zgrabne.

5.        Dojrzewają struktury kory odpowiedzialne za czynności szkolne: poprawia się wzrokowe spostrzeganie analityczno – syntetyczne (łatwiej odróżnia się litery podobne kształtem, a różniące się położeniem przestrzennym i położeniem elementów względem siebie typu d, g, b, p); znacznie poprawia się słuchowe spostrzeganie analityczno- syntetyczne (lepsze wysłuchiwanie spółgłosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie, lepsza analiza i synteza sylabowa i głoskowa itp.).

6.        Dojrzewają struktury kory mózgowej odpowiedzialne za procesy myślowe – dopiero powyżej 6 roku życia przechodzą z myślenia konkretno – wyobrażeniowego przedoperacyjnego na myślenie konkretno – wyobrażeniowe operacyjne i dopiero wtedy zdolne są do zrozumienia, że odejmowanie jest odwrotnością dodawania, dzielenie – odwrotnością mnożenia. Następuje rozwój decentracji, rozumienia symboli, zasad ortograficznych itp.

CO ZROBIĆ, JEŚLI DZIECKO NIE JEST GOTOWE DO SZKOŁY?

W przypadku rozpoznania braku gotowości do nauki już na początku klasy 0 wystarczy objąć dziecko w domu i/lub w przedszkolu dodatkowymi ćwiczeniami stymulującymi opóźnione sfery rozwoju. Jeżeli jednak deficyty rozwojowe zostaną odkryte późno lub są bardzo nasilone (obejmują wiele sfer), wskazanie jest odroczenie obowiązku szkolnego u dziecka. Zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego podejmuje dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej.

Dodatkowy rok powinien być wykorzystany na utrwalenie treści programowych z klasy 0, terapię pedagogiczną oraz konsultacje i leczenie specjalistyczne. W porę udzielona pomoc może zminimalizować późniejsze stresy szkolne dziecka. Niestety u rodziców obserwuje się często postawę pełną niechęci i obaw wobec odraczania rozpoczęcia nauki przez dziecko – często decydują się na posłanie go do szkoły w terminie. Takie dzieci „na siłę” umieszczane w szkole z reguły nie radzą sobie z nauką, a oprócz trudności edukacyjnych zaczynają również przeżywać zasygnalizowane wyżej zaburzenia emocjonalne. Po prostu przestają lubić szkołę i tracą motywację do uczenia się, co znacznie obniża ich szanse na pełną realizację wrodzonych.

Pamiętaj! Odroczenie obowiązku szkolnego służy wyłącznie dobru dziecka, dając mu szansę na nadrobienie zaległości i uniknięcie wielu problemów i upokorzeń w trakcie wieloletniej nauki w szkole! Jeżeli przypuszczasz, że Twój sześciolatek nie dojrzał jeszcze do nauki, koniecznie zgłoś się z nim na badanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej.

PRZYSPIESZENIE OBOWIĄZKU SZKOLNEGO

Gdy u dziecka z grupy przedszkolnej obserwuje się pełną dojrzałość szkolną we wszystkich wymienionych wyżej sferach (nie wolno zapominać o gotowości emocjonalnej do podjęcia nauki), celowe jest przyspieszenie obowiązku szkolnego. Także w tej sprawie decyzję podejmuje dyrektor szkoły na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno -pedagogicznej (art. 16 Ustawy o systemie oświaty). Dziecko szybciej się rozwijające zmuszone do przebywania w grupie mniej dojrzałych rówieśników i powtarzania treści, których dawno się już nauczyło, będzie się nudzić i może stracić motywację do nauki. Dlatego ważne jest, by dać mu możliwość maksymalnego wykorzystania jego szans przez wcześniejsze skierowanie do szkoły, – ale tylko wówczas, gdy samo tego chce i przejawia pełną dojrzałość.

GOTOWOŚĆ SZKOLNA A RYZYKO DYSLEKSJI

Termin „ryzyko dysleksji” stosuje się wobec młodszych dzieci wykazujących wybiórcze zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, które mogą stać się przyczyną późniejszych trudności w czytaniu i pisaniu. Termin ten stosuje się również wobec uczniów, którzy napotykają na pierwsze, – lecz nasilone – trudności w nauce, pomimo inteligencji w normie, dobrze funkcjonujących narządów zmysłów, właściwej opieki wychowawczej i dydaktycznej w domu i w szkole. Dzieci ryzyka dysleksji powinny, korzystając z pomocy specjalistów, nadrobić opóźnienia rozwojowe jeszcze przed podjęciem nauki szkolnej, zanim nauczyciele zaczną je karać ocenami niedostatecznymi. Skuteczność interwencji zależy od tego, jak szybko zostanie podjęte działanie – dziecko ryzyka dysleksji nie musi stać się uczniem dyslektycznym, jeśli dostatecznie wcześnie rozpozna się jego potrzeby i zareaguje na nie, zanim dziecko zacznie doświadczać niepowodzeń w nauce – oraz od tego, w jakim stopniu uda się wyrównać dysharmonie w rozwoju psychoruchowym. Ryzyko dysleksji nie jest stanem braku ogólnej zdolności do sprostania wymaganiom szkoły, lecz brakiem zdolności do uczenia się określonych czynności: czytania i (lub) pisania. Dziecko 6–7-letnie z wysokim ryzykiem dysleksji nie jest, zatem w pełni gotowe do podjęcia nauki szkolnej i najlepszym rozwiązaniem dla niego będzie odroczenie obowiązku szkolnego oraz – koniecznie – poddanie intensywnej pracy korekcyjno-kompensacyjnej w przedszkolu i w domu.

Ocenę ryzyka dysleksji może przeprowadzić nauczyciel przedszkola lub sami rodzice, wykorzystując Skalę Ryzyka Dysleksji Marty Bogdanowicz opublikowaną w książce „Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie”. W razie niepomyślnego wyniku tego przesiewowego badania konieczne jest jak najszybsze zgłoszenie się z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Poniżej przedstawione są niektóre objawy wskazujące na ryzyko dysleksji. Jeśli u Twojego dziecka w wieku 6 lat występuje:

·          nieprawidłowa wymowa jakichkolwiek głosek, zniekształcanie wyrazów,

·          trudności z odwzorowywaniem szlaczków i prostych obrazków, nieprawidłowe trzymanie ołówka,

·          trudności z układaniem puzzli według wzoru, wyszukiwaniem różnic między obrazkami,

·          nierozróżnianie podobnych kształtów (np. figur geometrycznych) lub liter o podobnym wyglądzie (myli np. litery p-b-d-g, t-ł, m-n-w),

·          trudności z rozróżnieniem podobnych głosek, np. z-s, w-f, g-k (nie potrafi np. zauważyć, że „górka” i „kurka” to różne słowa),

·          trudności z dokonywaniem operacji na głoskach i sylabach (nie umie podzielić wyrazów, wyszukać rymów, porównać słów),

·          dziecko nie potrafi zastosować poprawnie pojęć prawa-lewa, nad-pod, na-w,

·          czyta bardzo wolno, pojedynczymi głoskami, nie rozumie przeczytanych krótkich zdań, pisze często litery i cyfry jak w lustrzanym odbiciu, pisze od strony prawej do lewej,

·          jest leworęczne,

może ono być zagrożone dysleksją, dysgrafią lub dysortografią. Zgłoś się z nim do poradni psychologiczno-pedagogicznej, która pomoże zapobiec rozwinięciu się w przyszłości problemów z czytaniem i pisaniem.

Pamiętaj! Ryzyko dysleksji to nie wyrok. Jeśli Twoje dziecko wcześnie zacznie wykonywać odpowiednie ćwiczenia według wskazań psychologa i pedagoga, najprawdopodobniej nie zostanie dyslektykiem. Dzięki wczesnej diagnozie w poradni możesz uchronić je przed przykrymi trudnościami w nauce.

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY ZACHOWAŃ DZIECKA NADPOBUDLIWEGO PSYCHORUCHOWO

Zespół objawów nadpobudliwości psychoruchowej występuje w jednej, dwóch lub wszystkich sferach funkcjonowania dziecka:

·          sferze ruchowej (przejawia się w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego);

·          sferze poznawczej (przejawia się w zaburzeniach funkcji poznawczych, głównie w zaburzeniach uwagi);

·          sferze emocjonalnej (przejawia się w postaci nadmiernej reaktywności emocjonalnej).

Typowe objawy nadpobudliwości w sferze ruchowej, to: wzmożona ekspansja ruchowa, niepokój ruchowy, nawyki ruchowe (ruchy przymusowe), mimowolne wyładowania ruchowe.

Dzieci, u których występuje wzmożona ekspansja ruchowa charakteryzują się dużą ruchliwością: biegają, skaczą, na lekcjach wyrywają się do odpowiedzi, machają rękami lub nogami, poruszają palcami, kiwają się na krześle, są pełne energii. Szukają każdej okazji, by rozładować się ruchowo. Ruchy ich są szybkie, ale niezręczne i niezgrabne, co powoduje, że piszą i rysują niekształtnie, zamazują swoje wytwory, kreślą i poprawiają je - czyniąc to niestarannie. Natychmiast wykonują polecenia związane z ruchem, gorzej jest, gdy mają wykonać coś w skupieniu i na miejscu. Brak reakcji na polecenia dorosłych nie wynika z ich negatywnej postawy emocjonalnej, ale z nieumiejętności panowania nad własnym pobudzeniem. Nadmierna ruchliwość tych dzieci wzrasta, gdy przebywają w grupie.
Niepokój ruchowy objawia się w drobnych, niepotrzebnych ruchach. Dzieci z niepokojem ruchowym często bazgrzą po zeszycie, obgryzają ołówek lub kołnierzyk, bawią się drobnymi przedmiotami, skrobią po ławce, zajmują się rzeczami znajdującymi się w zasięgu ich rąk lub nóg, niszczą rzeczy znajdujące się obok nich. Często obserwujemy u nich przemieszczanie się tułowia, poruszanie rękami lub nogami, "wiercenie się" w ławce. Dzieci te nie szukają możliwości wyładowania się. Niepokój ruchowy może doprowadzić do zaburzeń nerwicowych. Nawyki ruchowe (ruchy przymusowe) są to czynności podległe woli dziecka, ale powstrzymanie się od ich wykonywania jest bardzo trudne. Wzrost napięcia emocjonalnego lub surowa dyscyplina może doprowadzić w tym przypadku do jąkania, nerwicy czy ruchów mimowolnych. Mimowolne wyładowania ruchowe to tzw. tiki. Nasilają się one w sytuacjach napięcia lub wtedy, gdy dziecko stara się nad nimi zapanować. Konsekwencją ich może być reakcja nerwicowa lub jąkanie. DZIECKO NADRUCHLIWE SPRAWIA WRAŻENIE, ŻE CIĄGLE JEST "W DRODZE".

Typowe objawy nadpobudliwości w sferze poznawczej, to: zaburzenia uwagi, wzmożony odruch orientacyjny, pochopność, pobieżność myślenia, wzmożona wyobraźnia.

Zaburzenia uwagi wynikają z tego, że dziecko odbiera każdy bodziec napływający z otoczenia i w związku z tym nie jest w stanie skupić się na jednej rzeczy, ciągle coś je rozprasza, powodując nadmierne pobudzenie w centralnym układzie nerwowym. Nadmiar bodźców powoduje, że jego uwaga jest chwiejna a co za tym idzie - wykonywane zadania są niestaranne, niedokończone, nieprzemyślane, a czasami błędne. Dzieci z zaburzeniami uwagi przeszkadzają na lekcjach, ciągle się odwracają, rozmawiają z kolegami, nie słuchają, co się mówi, reagują na każdy szmer, głośno komentują nawet najmniej istotną sprawę, wyrwane do odpowiedzi nie wiedzą, o co są pytane, często nie pamiętają, co jest zadane do domu, odrabiają lekcje długo i z małymi efektami, robią dużo błędów, opuszczają litery lub całe wyrazy, nie kończą zdań, wypracowania są chaotyczne i bez logicznego ciągu. Zaburzenia uwagi są efektem wzmożonego odruchu orientacyjnego, tzn. reagowania na różnego rodzaju bodźce. Dzieci z nadpobudliwością przerzucają swoją uwagę z obiektu na obiekt, robią wrażenie jakby interesowało ich kilkanaście rzeczy naraz. U dzieci nadpobudliwych bardzo często występuje brak powściągu myślowego, pochopność. Dziecko chce odpowiadać zanim jeszcze usłyszy pytanie, a wtedy jego odpowiedzi są niepełne lub błędne. Widać w nich wyraźne pochopne wnioskowanie, brak przemyśleń. Często ma trudności w zorganizowaniu pracy, która wymaga większego wysiłku umysłowego. Gubi rzeczy konieczne do pracy lub zabawy. Pobieżność myślenia powoduje, że działanie dzieci nadpobudliwych jest natychmiastowe, nieprzemyślane. Udzielają nieprawidłowych odpowiedzi na pytania lub nieprawidłowo rozwiązują zadania. Jest im trudno skupić się na szczegółach. Problem traktują wybiórczo.

Wzmożona wyobraźnia, którą dysponują dzieci nadpobudliwe sprawia, że pojawiają się u nich bardzo silne przeżycia wywołane nawet słabym bodźcem płynącym z otoczenia. Spowodować ona może zamykanie się dziecka w świecie własnych przeżyć, odrywanie się na jakiś czas od rzeczywistości lub wyłączanie z lekcji, zajęć.

Typowe objawy nadpobudliwości w sferze emocjonalnej, to: silne i nieopanowane reakcje emocjonalne, wzmożona ekspresja uczuć, zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia. Dzieci z nadpobudliwością są drażliwe, łatwo się obrażają, wybuchają płaczem lub złością. Silnym i nieopanowanym reakcjom emocjonalnym może towarzyszyć agresja słowna, a nawet i fizyczna przez co popadają w konflikty z rówieśnikami lub dorosłymi, w czasie których żadne argumenty do nich nie przemawiają. Kłótliwość, agresywność, stawianie na swoim często jest przyczyną ich odrzucenia przez grupę. Dużą grupę stanowią dzieci ze wzmożoną lękliwością. Są one napięte, niespokojne. Często płaczą, czerwienią się, nie są w stanie wydobyć z siebie głosu, nie przejawiają inicjatywy, nie podchwytują pomysłów - co w konsekwencji osłabia ich stosunki z rówieśnikami. Wzmożona ekspresja przejawia się występowaniem intensywniejszych reakcji uczuciowych na różne zdarzenia czy sytuacje. U dzieci nadpobudliwych można zaobserwować wahania nastrojów - bardzo szybko potrafią przejść od płaczu do śmiechu, od kapryśności i uporu do złości lub agresji skierowanej na zewnątrz lub do siebie. Zwiększona wrażliwość na działające bodźce może przejawiać się w sferze uczuć wyższych. Dzieci nadpobudliwe są wrażliwe na cudzą krzywdę, współczują osobom pokrzywdzonym, zamartwiają się, wzruszają się, bywają egocentryczne. Bardzo mocno przeżywają swoje niepowodzenia lub konflikty w domu czy w szkole. Jak podkreśla wielu autorów, m. in. H. Spionek, H. Nartowska, J. Prekop, nieprawidłowe reakcje na objawy nadpobudliwości u dzieci prowadzą jedynie do nasilenia zaburzonych zachowań. Aby tego uniknąć należy wybrać i zastosować właściwą terapię.

JAK POSTĘPOWAĆ Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO (wskazania do pracy w domu)

1. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo powinno mieć zapewnioną w domu atmosferę spokoju i akceptacji.
2. Należy być konsekwentnym w ustalaniu reguł, obowiązków i karceniu.
3. Osoba dorosła powinna umieć kontrolować swoje emocje w kontakcie z dzieckiem nadpobudliwym. Nie wolno reagować wybuchowo i gwałtownie.
4. Dziecku należy stwarzać poczucie bezpieczeństwa, dać mu do zrozumienia, że jest kochane, ale równocześnie być wobec niego konsekwentnym i wymagającym.
5. Wymagania wobec dziecka powinny być jasne i klarowne, aby znało swoje obowiązki i wiedziało jak powinno się zachować w danej sytuacji.
6. Obowiązki domowe powinny być dostosowane do jego możliwości. Przejawy chaosu eliminuje się, a dobre wykonanie zadania chwali się, docenia się trud włożony w pracę , nawet gdy efektem jest dzieło mało dokładne.
7. Dzienny rozkład zajęć dziecka powinien być uporządkowany. Jasno i wyraźnie powinien określać godzinę wstawania, posiłków, oglądania telewizji, uczenia się itp.
8. Należy ograniczyć czas oglądania telewizji, a przede wszystkim wyeliminować programy o treści agresywnej z dużym ładunkiem emocji i szybką akcją.
9. Dziecku powinno się wyznaczyć osobny pokój lub część pokoju, jako jego własny teren i miejsce do nauki, przed którym znajduje się czysta ściana bez dodatkowych elementów czy dekoracji.
10. Podczas odrabiania przez dziecko lekcji należy wyeliminować wszystkie dodatkowe bodźce, które mogą go rozproszyć, np. wyłącza się radio, chowa zbędne przedmioty z biurka.
11. Opiekunowie powinni odnosić się do dziecka z wyrozumiałością i cierpliwością, ponieważ jego zachowanie nie wynika ze złości, ale z nieumiejętności kontrolowania swego zachowania.
12. Osoby opiekujące się dzieckiem nadpobudliwym powinny nauczyć się odczytywać jego sygnały ostrzegawcze poprzedzające wybuch - aby uniknąć wybuchu należy spokojnie interweniować przez odwrócenie uwagi lub spokojne omówienie konfliktu.
13. W sytuacji konfliktowej nie należy zostawiać dziecka zbyt długo w napięciu emocjonalnym, np. odsyłać go do swojego pokoju, odraczać karę do przyjścia rodzica. Rozwiązanie konfliktu powinno nastąpić zaraz po jego zaistnieniu.
14. Opiekunowie powinni codziennie poświęcać trochę czasu na rozmowę i wspólną zabawę z dzieckiem.
15. Proponowane zabawy w chwilach wolnych to: lepienie, wycinanie, malowanie, układanie klocków.
16. Liczbę dzieci biorących udział w zabawie należy ograniczyć do jednego lub dwóch ze względu na duże rozproszenie i pobudliwość.
17. Dom jest najlepszym miejscem do zabawy, ponieważ można w nim najlepiej obserwować dziecko i interweniować w każdej chwili.
18. Należy dziecku nadpobudliwemu organizować zajęcia pełne ruchu, na świeżym powietrzu.
19. Należy czytać codziennie książki i analizować wspólnie z dzieckiem ich treść.

**************

ĆWICZENIA SŁUCHU FONEMATYCZNEGO

Propozycje do zastosowania ich na zajęciach w kl. O-III          

Małe dzieci uczymy rozróżniać dźwięki wydawane przez pojazdy, zwierzęta, stukot butów, skrzypnięcie drzwi, posługujemy się obrazkami. Następnie dzieci próbują naśladować słyszane głosy oraz rozpoznawać i różnicować dźwięki z otoczenia np. głosy ludzi, natury, zwierząt, instrumentów. Wiele ciekawych zabaw słuchowych można przeprowadzić podczas spaceru, można najpierw różnicować różne dźwięki spotykane np. w parku (szelest suchych liści, szum wiatru, zimą skrzypiący śnieg, itd.), a potem je naśladować.

Do uważnego słuchania skłania zabawa w zgadywanie, który ze znanych dziecku przedmiotów wydaje taki dźwięk (dzwoni, syczy, tyka, gwiżdże, szumi, itd.)?

Do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny należą również ćwiczenia rytmizujące polegają one na odtwarzaniu usłyszanego rytmu. Można go wyklaskać, wytupać, ale można również odtworzyć za pomocą rysowania znaków graficznych. Do takich ćwiczeń można wykorzystać klocki, foremki, zabawki, guziki, materiały sypkie umieszczone w szklanym lub plastikowym pojemniku (ryż, makaron, groch, kapsle), itp.

Z  dziećmi w klasach O - III można przeprowadzać już proste ćwiczenia, które przygotują je nie tylko do nauki czytania i pisania. Będą to ćwiczenia doskonalące słuch fonematyczny polegające na analizie i syntezie wyrazów, np.:

•       wyróżnianie wyrazów w zdaniu
•     wyróżnianie sylab w wyrazie, najlepiej za pomocą klaskania (jedna sylaba - jedno klaśnięcie), oprócz tego można bawić się w uzupełnianie wyrazów sylabą, podajemy pierwszą sylabę, np. „ko”, a dziecko dodaje - „ło” (koło)
•      wyróżnianie głosek w wyrazach - najpierw na początku wyrazu, potem na końcu i w środku. Można użyć do tego obrazków, spośród, których dziecko wyszuka obrazki zaczynające się lub kończące na daną głoskę
•        wymyślanie rymujących się wyrazów (czytanie, pisanie, szukanie obrazków itd.)
•      układanie kilku wyrazów w kolejności od najkrótszego do najdłuższego (a, po, las, okno, lalka, balonik)
•     rysowanie przedmiotów zaczynających się, kończących, lub mających w środku daną głoskę
•      słuchanie wierszy, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania. Można wykorzystać takie utwory jak: Lokomotywa, Ptasie radio, Kotek
•     dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską (koza - kosa, mama - dama, tata - data, pije - bije, Ala - Ola)
•     podkreślanie czerwoną kredką wyrazów, które „syczą”, a niebieską, tych, które „szumią” (np.: sok, puszka, szachy, postój, proszek, ser)

Przykładowo, dzieci wymyślają wyrazy na literę „k”. Inną formą tej zabawy jest wyszukiwanie wyrazu, który zaczyna się na ostatnią literę poprzedniego wyrazu (mąka - Adam - most - tygrys - samochód - dom).

•      różnicowanie dźwięków mowy przez powtarzanie głosek, określanie ich położenia w wyrazie
•      wymyślanie wyrazów na określoną głoskę - szukanie do nich rymu
•     zabawy i gry rytmiczne, wykonywanie umownego ruchu na hasło dźwiękowe (muzyczne lub werbalne)
•     różnicowanie słów o podobnym brzmieniu - dziecko wskazuje obrazki po usłyszeniu nazw
•      różnicowanie takich samych sylab w szeregu różnych lub o podobnym brzmieniu np. pa, ga, da - dziecko sygnalizuje klaśnięciem moment usłyszenia żądanej sylaby: pa, ga, pa, da, ga, pa
•      powtarzanie par słów opozycyjnych typu: bary - pary, bąk - pąk, dam - tam, gapa - kapa
•      rozpoznawanie określonego wyrazu w szeregu wyrazów o podobnym brzmieniu. Gdy dziecko usłyszy dany wyraz (np. sos) ma klasnąć lub tupnąć: nos, los, kos, nos, sos, włos, odgłos, nos, sos, kos, itd.
•          układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy. Dziecko układa zdanie do obrazka. Liczy ile jest w nim wyrazów, jaki wyraz jest pierwszy, jaki jest ostatni. Układ wyrazów w zdaniu może być przedstawiony np. na klockach lub kartonikach. Dziecko może również ciąć pasek papieru na tyle części ile jest wyrazów w zda-niU
•         rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach. Wypowiadamy krótkie zdanie np. Chłopiec biegnie. Prosimy, aby dziecko zdanie rozwinęło. Za każdym razem układamy szeregi klocków w różnych kolorach jeden po drugim i porównujemy ich ilość
•         dzielenie wyrazów na sylaby, liczenie ilości sylab z równoczesnym wystukiwaniem rytmu wymawianych sylab
•          tworzenie wyrazów zaczynających się na określoną sylabę: wo - woda, bu - buty, itd.
•           wyodrębnianie sylab na początku, na końcu oraz w środku słowa
•     dopowiadanie sylab - uzupełnienie wyrazów. Podajemy pierwszą sylabę, np. „ko” i eksponujemy obrazki (kotek, koszyk, koszula, konik), dziecko wybiera dowolny obrazek i dopowiada brakującą część wyrazu
•          dokonywanie syntezy sylabowej ze słuchu, np. o-wo-ce
•          rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek (samogłosek i spółgłosek) w różnych miejscach wyrazu;
•         wyodrębnianie samogłosek na początku wyrazu, np.: jaką głoskę słyszysz na początku wyrazu: aparat (a), osa (o), ucho (u), ekran (e), igła (i)
•       wyodrębnianie samogłosek na końcu wyrazu, np.: jaką głoskę słyszysz na końcu wyrazu: woda (a), okno (o), ule (e)
•        rozpoznawanie i wyodrębnianie samogłosek w środku wyrazu, np.: gdzie słyszysz głoskę a, o, e, u (las, nos, lek, lupa, kula)
•     rozpoznawanie i wyodrębnianie spółgłosek na początku wyrazu (bez grup spółgłoskowych) np. buty, lody, dom, kot
•           rozpoznawanie i wyodrębnianie spółgłosek na końcu wyrazu np. nos, lok, but
•       rozpoznawanie i wyodrębnianie spółgłosek w środku wyrazu np. gdzie słyszysz głoskę k, np. makaron, makowiec
•      rozpoznawanie określonej głoski na początku wyrazów (nazw obrazków). Pokaż obrazek, w którego nazwie słyszysz na początku głoskę np. „l”
•        rozpoznawanie obrazków na podstawie pierwszych głosek ich nazw. Pokaż obrazek, którego nazwa zaczyna się np. na „b”
•       dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską. Dziecko podaje pierwszą głoskę nazwy obrazka i wyszukuje obrazek, którego nazwa rozpoczyna się taką samą głoską, np. pas - parasol; dach - dom; kogut - kot; piłka - płot; waza - wazon
•      tworzenie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski i kończących się na określoną głoskę, np.: „K” i „A” - kapusta, kanapa, kalarepa, koszula
•       dokonywanie analizy głoskowej wyrazów, budowanie modelu wyrazu z kolorowych nakrywek (czerwone to samogłoski, niebieskie - spółgłoski). Liczenie głosek w wyrazach
•       Wymień, jakie kolejno głoski słyszysz w wyrazie osa (o-s-a). Dziecko buduje z nakrywek model wyrazu
•         dokonywanie syntezy wyrazów ze słuchu. Jaki wyraz usłyszałeś u-l-e, m-o-t-y-l, d-o-m-e-k;
•       układanie domina obrazkowo-głoskowego, wyszukiwanie ciągu obrazków tak, by ostatnia głoska wyrazu była początkową głoską następnego, np. nos - sok - kot - tor - rak, itd;
•     tworzenie nowego wyrazu z pierwszych lub ostatnich głosek przedmiotów przedstawionych na obrazkach (rebusy fonetyczne), np.: kosz - okno - teczka (kot), dom - ucho - nos - kot (most)
•          segregowanie obrazków różniących się jedną głoską np. laska - maska, rak - mak
•        różnicowanie głosek poprzez segregowanie obrazków według par głosek: s-sz, c-cz, z-ż, t-d, p-b, k-g, w-f (według początkowej głoski), np.: sanki - szafa, cukierek - czapka, zabawki - żaba, tor - dom, płot - but, kura - góra, waga - flaga;

Gdy dziecko ma przygotowany słuch fonematyczny i radzi sobie z dokonywaniem analizy i syntezy sylabowej i głoskowej wyrazów, może przejść do ćwiczeń na materiale literowym i rozpocząć czytanie. Jednakże warto kontynuować ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej, a w szczególności usprawniać różnicowanie samogłosek i spółgłosek, łącząc ich rozpoznawanie z utrwalaniem poznawanych kolejno liter. W tym celu wykorzystujemy kartoniki z literami oraz etykiety z sylabami i wyrazami.

 Oto propozycje ćwiczeń:

    1.       Analiza i synteza sylab kończących się na samogłoskę

-     stałej samogłosce i zmieniającej się spółgłosce, np. ma, da, ta, ka, itp.

-     stałej spółgłosce i zmieniającej się samogłosce, np. ta, to, te, tu, itp.

 2.      Analiza i synteza wyrazów, w których sylaby kończą się samogłoską, np.

-     dwusylabowych: ma-ma, ta-to, wo-da (woda), ko-ło (koło), mo-wa (mowa)

-    wielosylabowych: sa-ła-ta (sałata), ka-ru-ze-la (karuzela)

 3.      Analiza i synteza wyrazów trzygłoskowych typu: kot, dom, sok, mak, lis

 4.     Analiza i synteza wyrazów dwusylabowych o różnej strukturze sylab (kończących się samogłoską lub spółgłoską), np.

-      ko-tek, ba-lon, ry-bak,

-     las-ka, pas-ki, dom-ki,

-     mos-tek, kos-myk

 5.      Analiza i synteza wyrazów wielosylabowych o różnym układzie sylab, bez grup spółgłoskowych, np. sa-mo-lot, po-go-da, pa-ra-sol, ma-ka-ron, mo-ty-lek.

 6.     Analiza i synteza wyrazów z grupą spółgłoskową np.

-      dwa, gra, bzy, blok, tort

-      sto-py, dro-gi, sto-ły

-      mas-kot-ka, po-dło-ga, kras-no-lu-dek.

Warto zajrzeć na stronę i dowiedzieć się więcej:

http://www.ppp1.wroc.pl/sluch_fonematyczny.pdf

http://www.przedszkola.malopolska.pl/logopeda/sluch_fonematyczny.html

http://www.sosw-zardeniki.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=117&Itemid=91

http://chomikuj.pl/niusska_22/DO+PRACY+Z+DZIE*c4*86MI/S*c5*81UCH+FONEMATYCZNY/*c4*86WICZENIA+S*c5*81UCHU+FONEMATYCZNEGO

http://www.oswdamnica.edu.pl/publikacje_dok/PROPOZYCJE_CW.pdf

**************

DZIECI Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ

              Specjalne potrzeby edukacyjne to problem coraz powszechniej obecny w polskich szkołach. Niestety, w większości wypadków dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nie są odpowiednio wcześnie rozpoznawane przez nauczycieli i pedagogów, brakuje pieniędzy na zajęcia dla nich, często brakuje wykwalifikowanych terapeutów, a najczęściej brakuje rzeczy najbardziej podstawowej - rzetelnej informacji dla rodziców.

Dzieci z trudnościami w uczeniu się można nazwać „dziećmi z pogranicza normy”. Niewątpliwie dzieci te sprawiają kłopoty swym rodzicom i wychowawcom. I są to kłopoty spowodowane ich odmiennością – rozwój psychiczny od początku ich życia jest nieco inny niż rozwój całkowicie normalnych rówieśników. Odmienność ta w znacznym stopniu spowodowana jest czynnikami biologicznymi, które niejednokrotnie trudno jest jednoznacznie wskazać. Ich zachowanie w wielu sytuacjach nie różni się niczym szczególnym od zachowania kolegów. Dopiero bardziej wrażliwy obserwator dostrzeże pewne niepokojące sygnały, takie jak np.: gorszą orientację szczególnie w nowych miejscach i sytuacjach, mylenie strony lewej i prawej, wolniejsze wykonywanie niektórych prac i zadań, nadmierny pośpiech w pewnych sytuacjach, częstsze pozostawianie prac niedokończonych, częstsze niszczenie swych prac, trudności w skupieniu się i uważnym słuchaniu dorosłego, niemożność zapamiętania dłuższych czy bardziej skomplikowanych poleceń, częstsze niż u innych dzieci reagowanie złością lub płaczem nawet na drobne niepowodzenia, niższą odporność na wysiłek fizyczny i psychiczny.

Na podstawie badań stwierdza się, że w ogólnej populacji dzieci jest 15-20% uczniów szkół podstawowych, u których występują trudności w nauce spowodowane wycinkowymi dysfunkcjami oraz ograniczeniami rozwoju.

Uczenie się jest procesem zdobywania wiedzy, doświadczenia i umiejętności, a zarazem kształtowaniem osobowości człowieka. Jest to jeden z bardziej skomplikowanych rodzajów ludzkiej działalności. Przyczyn trudności i niepowodzeń szkolnych od dawna upatruje się w trzech głównych źródłach, tj. w uwarunkowaniach środowiskowych, dydaktyczno-wychowawczych oraz tkwiących w samych uczniach.

Przyczyny środowiskowe:

Dom rodzinny kształtuje cechy psychiczne dziecka, jego postawy, dążenia i zdolności. Gdy w środowisku brak bodźców intelektualnych, gdy rodzice lekceważą jego naukę i obowiązek uczęszczania do szkoły traktują jako narzuconą konieczność, dziecku brak bodźców stymulujących rozwój umysłowy. Brak wtedy wzorców i zachęty do nauki. Wadliwym zachowaniem jest również stawianie zbyt wysokich wymagań, rygoryzm, perfekcjonizm lub gdy rodzice często wręczają dziecko przy wykonywaniu różnych prac, są nadopiekuńczy. Rozbita rodzina, brak wpływu wychowawczego lub negatywne oddziaływanie rodziców to podstawowe czynniki zaburzające życie uczuciowe dziecka i utrudniające mu powodzenie w nauce szkolnej. Dzieci żyjące w ustawicznej niepewności i braku poczucia bezpieczeństwa nie koncentrują swojej uwagi na pracy szkolnej, co prowadzi do braku sukcesów.

Przyczyny dydaktyczne:

Na postępy w nauce dziecka decydujący wpływ mają formy, metody i środki nauczania, treść, a także warunki, w jakich przebiega praca dydaktyczno-wychowawcza. Znaczny wpływ wywiera sam nauczyciel, jego osobowość, poziom umysłowy i moralny, stosowane przez niego metody nauczania. Często poddaje się krytyce plany i programy nauczania jako przeładowane, gdyż realizacja ich wymaga od młodzieży pracy ponad siły. Nauczyciele zazwyczaj nie liczą się z możliwościami indywidualnymi uczniów, mechanicznie egzekwują wiadomości i umiejętności wyznaczone przez program. Zbyt duża liczna uczniów w klasach utrudnia indywidualną pracę z dzieckiem, wszystko to prowadzi do niepowodzeń szkolnych, a także zaburzeń rozwoju uczniów. Braki w wiadomościach uczniów klas początkowych nie wyrównywane w porę powodują trwałe opóźnienia w nauce szkolnej. Na efekty pracy dydaktycznej nauczyciela mają też wpływ warunki materialne i organizacyjne szkół. Częste zmiany nauczycieli uczących w danej klasie, dwuzmianowość pracy, wadliwie ułożone plany lekcji, absencja nauczycieli, nie zawsze wystarczające wyposażenie szkół w sprzęt i środki dydaktyczne mogą być przyczyną niepowodzeń szkolnych. Badania Czesława Kupisiewicza wykazały, że niepowodzenia szkolne uczniów powodowane są zbyt szybkim tempem pracy na lekcjach, niewystarczającym wyjaśnianiem i utrwalaniem materiału nauczania, brakiem podręczników i pomocy dydaktycznych.

Przyczyny tkwiące w uczniu:

   Do nich należą głownie przyczyny biopsychiczne. Na czoło wysuwa się obniżenie poziomu inteligencji. Klasyczna definicja W. Sterna stanowi, że inteligencja to ogólna i wrodzona zdolność umysłu ludzkiego przystosowania się do względnie nowych zadań życiowych. Podaje się różne wskaźniki wyznaczające granicę, poniżej której dobre postępy szkolne ucznia stają się niemożliwe. czasami jest to iloraz inteligencji równy 80, czasami 75. z badań Konopnickiego wynika, że 50% dzieci opóźnionych w nauce stanowią uczniowie z ilorazem inteligencji świadczącym o dolnej granicy normy. Innymi przyczynami są uwarunkowania genetyczne lub somatyczne. U dzieci z zespołem nadpobudliwości ruchowej występuje dysleksja rozwojowa (obecna znacznie częściej u chłopców niż u dziewczynek, aż 5-10 razy częściej) różne czynniki działające na dziecko w okresie prenatalnym, lub po urodzeniu mogą prowadzić do mikrouszkodzeń układu nerwowego lub słabszej kondycji somatycznej dziecka.

Teraz dokonamy charakterystyki specyficznych trudności w uczeniu się:

1)      zaburzenia uczenia się czytania (dysleksja)

2)      zaburzenia uczenia się pisania (dysgrafia)

3)      zaburzenia uczenia się matematyki (dyskalkulia)

Dysleksja to zaburzenie objawiające się trudnościami w nauce czytania i pisania u dzieci, które nie powinny mieć z taką nauką problemów - są normalnie rozwinięte intelektualnie, nie mają żadnych poważnych wad wzroku i słuchu ani schorzeń neurologicznych, są otoczone w szkole prawidłową opieką dydaktyczną i nie są zaniedbane środowiskowo. Dysleksja występuje w różnym nasileniu u kilku-kilkunastu procent populacji.

·         dziecko ma trudności w różnicowaniu liter o podobnej strukturze graficznej, ale odmiennej lokalizacji w przestrzeni, np. b-d-p, n-u, M-W, Z-N, E i 3; wynikające stąd powolne odczytywanie wyrazów, częste mylenie się i poprawianie

·         dziecko przestawia litery i sylaby, np. dziecko czyta lomokotywa zamiast lokomotywa, kos zamiast sok

·         niedokładnie różnicuje litery i zgaduje na podstawie odczytywania początku słowa, np. odczytuje mamusia a napisano mateczka, albo zakładają zamiast zakładali

·         gubi się w czasie czytania, nie wie w którym miejscu czytało, jeżeli na chwilę odrywa wzrok od tekstu (pomagają mu kartki zasłaniające tekst)

·         źle czyta słowa, które już odczytywało zupełnie dobrze poprzedniego dnia czy też przed chwilą, bardzo często źle czyta słowa, które nic dla niego nie znaczą, np. się, wtedy, dlatego, że

·         nie uwzględnia interpunkcji, czyta bezbarwnym głosem, mało ekspresyjnie, ma tak duże trudności z techniką czytania, iż problemy rozumienia tekstu i wynikające z prawidłowego rozumienia ekspresyjne jego odczytywanie schodzą na dalszy plan

·         czyta bardzo szybko, połykając słowa lub ich fragmenty albo bardzo wolno, w jednym i drugim przypadku bardzo męczy się przy czytaniu

·         często opuszcza albo dodaje słowa i zdania

Wyróżniamy następujące typy dzieci dyslektycznych:

1. Typ I jest uwarunkowany upośledzeniem (lekkiego lub głębokiego stopnia) zdolności słuchowego różnicowania słów, analizy i syntezy słuchowej słowa oraz słuchowej pamięci sekwencyjnej.

2. Typ II jest uwarunkowany upośledzeniem percepcji wzrokowej, wzrokowego różnicowania bodźców, analizy i syntezy wzrokowej liter, wzrokowej pamięci sekwencyjnej oraz wyobraźni przestrzennej.

3. Typ III to mieszany. Występują zarówno zaburzenia w percepcji słuchowej słowa, pamięci sekwencyjnej słuchowej, percepcji wzrokowej słów, wzrokowej pamięci sekwencyjnej, pamięci wzrokowo-słuchowej oraz wyobraźni przestrzennej.

W zależności od typu dysleksji stosujemy odpowiednio dobrane zestawy ćwiczeń korekcyjno- kompensacyjnych.

Wśród przyczyn dysleksji wymienia się uwarunkowania genetyczne, okołoporodowe uszkodzenie mózgu, opóźnienie dojrzewania układu nerwowego także opóźnienie dojrzewania półkul mózgowych.

Dziecko skierowane do badań z podejrzeniem dysleksji powinno być poddane wnikliwym i wszechstronnym badaniom lekarskim, pedagogicznym także psychologicznym.

 

Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma (potocznie mówimy, że dziecko brzydko pisze). Litery pisane przez dziecko są koślawe, różnej wielkości i często lądują na niewłaściwej wysokości. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynające pisać popełniają tego typu błędy, więc występowanie ich w pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem pojawia się, gdy błędy utrzymują się mimo upływu czasu.

·         trzyma ołówek, długopis bardzo niezgrabnie, zbyt mocno, męczy się szybko przy pisaniu

·         nie umie pisać na niepoliniowanym papierze, pisze zostawiając nierówne odstępy między słowami, niektóre litery są bardzo szczupłe, inne zaś grube, zajmują za dużo miejsca, często pisze aż do końca linii i dalej na sąsiedniej stronie, ma kłopoty z poprawnym przedzieleniem słów

·         niektóre litery pisze odwrotnie, do góry nogami (pismo lustrzane), myli litery duże i małe, pisane i drukowane, np. maMa, domeK

·         często wykracza poza linię – górną i dolną

·         pisze jak gdyby całym sobą, pracuje cała ręka i druga ręka, dziecko wysuwa język, robi grymasy, wierci się, przysiada to na jedną to na drugą nogę, klęka na krześle, staje przy stole, przyciska pióro zbyt mocno albo zbyt lekko

·         często pisze bardzo wolno, wypracowuje każdą literkę, ale często się myli

·         ma duże trudności z zapamiętaniem tekstu dyktowanego – nie spostrzega dokładnie sekwencji dźwięków w słowie i zapisuje to co usłyszało, np. srka zamiast sroka,  salot zamiast samolot

·         zapisuje słowo tak, jak słyszy, nie uwzględnia tego, co wie o danym słowie (jak ono wygląda) np. japko (jabłko), pszyjaciel (przyjaciel), bendom (będą)

·         często nie używa interpunkcji ani dużych liter, np. zdanie zaczyna małą literą i nie kończy kropką

Dyskalkulia - czyli problemy w matematyce. Dzieci z dyskalkulią mają zwykle kłopoty z pojęciem liczby, porównywaniem liczebności zbiorów, ocenianiem co jest większe a co mniejsze i tak dalej.

·         jeszcze w III klasie liczy na palcach, nie może opanować tabliczki mnożenia, odpytywane na wyrywki bardzo długo się zastanawia nad odpowiedzią

·         przy zapisywaniu i odczytywaniu liczb zmienia cyfry miejscami, np. 13 czyta lub zapisuje jako 31, odwraca cyfry, np. 6 odczytuje jako 9

·         nie rozumie że wartość cyfry zależy od miejsca, które ona zajmuje, nie widzi różnicy w zapisie 0,10 i 0,01, nie rozumie, że 0,1 i 0,10 to jest to samo, a więc ma trudności w łączeniu znaku graficznego z odpowiadającą mu liczbą

·         może zupełnie dobrze opanować dodawanie i mnożenie, ale ma kłopoty z odejmowaniem i dzieleniem

·         często dobrze rozumie problem i ustnie rozwiązuje go poprawnie, ale trudności pojawiają się, gdy ma to zapisać

·         ma trudności z problemami wymagającymi liczenia w codziennym życiu (robienie zakupów, rozliczanie się z pieniędzy, posługiwanie się zegarkiem, wagą, mierzenie linijka)

System opieki i pomocy dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi obejmuje profilaktykę, diagnozę i terapię. Działania profilaktyczne powinny rozpoczynać się, gdy określone cechy rozwoju dziecka jeszcze nie utrudniają mu przystosowania i nie dezorganizują prawidłowego procesu wychowawczego, lecz jednocześnie wyróżniają dziecko w negatywny sposób wśród rówieśników.

Działania terapeutyczne podejmujemy wtedy, gdy obserwujemy destrukcyjny wpływ zaburzeń rozwoju na czynności i przystosowanie społeczne dziecka. Jest to oczywiście zadanie znacznie trudniejsze, które powinno być realizowane w zindywidualizowanym procesie wychowania. Trudno jest określić różnicę między profilaktyką a terapią, granicę wieku i nasilenia zaburzeń, także rodzaju oddziaływań wychowawczych, bowiem zabiegi terapeutyczne zmierzające do wyrównania opóźnień i dysharmonii rozwoju „stają się profilaktyką w stosunku do zaburzeń wtórnych.”

Terapia pedagogiczna – to oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji.

Zbiór celów operacyjnych stanowi zarazem program terapii. Podmiotem terapii pedagogicznej jest nauczyciel terapeuta, wyposażony w odpowiednią wiedzę i umiejętności oraz posiadający predyspozycje psychiczne potrzebne w tego rodzaju pracy. Przedmiotem oddziaływań terapeutycznych z kolei jest dziecko, jego zaburzenia rozwojowe i trudności szkolne, określane przez specjalistyczna diagnozę. Dziecko powinno być także traktowane jako podmiot terapii, ponieważ jego aktywność w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych i szkolnych jest niezbędnym warunkiem efektywności podejmowanych działań.

Do głównych celów terapii wg. M. Tyszkowej zaliczamy:

·         usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych

·         wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach

·         przywrócenie prawidłowych postaw uczniów wobec nauki

       Na zakończenie należy dodać, że trudności w uczeniu się mogą się pojawić się na różnym poziomie edukacji szkolnej. Powodują one, że uczeń nie potrafi w czasie przewidzianym programem nauczania przyswoić sobie określonej wiedzy i umiejętności. Oceny niedostateczne, które są sygnałem ujawniania się niepowodzeń szkolnych świadczą równocześnie o znacznym ich zaawansowaniu. Przez trudności w uczeniu się rozumiemy więc subiektywne problemy, które manifestują się ocenami niedostatecznymi – uczeń wykazuje postępy w nauce, dokonuje się to jednak kosztem wysiłku i nakładu pracy niewspółmiernego do uzyskiwanych efektów, co nie pozostaje bez konsekwencji dla systemu nerwowego dziecka i jego dalszego rozwoju. Na następnych etapach nauczania trudności te mogą się przekształcić w jawne niepowodzenia, jak również stać się przyczyną zaburzeń zachowania i poważnych kłopotów wychowawczych.

LITERATURA:

I. Czajkowska, K. Herda, „Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne w szkole”Warszawa 198Z. Sękowska, „Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej”

Warszawa 1999

3.      I. Obuchowska „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie”

         Warszawa 1999

4.      B. Sawa „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze.”

Warszawa 1980

5. J. Kostrzewski POLSKIE TOWARZYSTWO DYSLEKSJI (biuletyn informacyjny Oddziału Warszawskiego)

**************

JEST NA TO SPOSÓB ABY NASZE DZIECI WYROSŁY NA MĄDRYCH, DOBRYCH I SZCZĘŚLIWYCH LUDZI. - CZYTAJMY DZIECIOM!

Badania naukowe potwierdzają, że głośne czytanie dziecku:

• buduje mocną więź między dorosłym i dzieckiem
• zapewnia emocjonalny rozwój dziecka
• rozwija język, pamięć i wyobraźnię
• uczy myślenia, poprawia koncentrację
• wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka
• poszerza wiedzę ogólną
• ułatwia naukę, pomaga odnieść sukces w szkole
• uczy wartości moralnych, pomaga w wychowaniu
• zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputerów
• chroni przed zagrożeniami ze strony masowej kultury
• kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie

Dlatego:

• CZYTAJ DZIECKU 20 MINUT DZIENNIE. CODZIENNIE!
• Czytanie na głos niemowlęciu stymuluje rozwój jego mózgu.
• Czytanie kilkulatkowi rozbudza w nim ciekawość świata i pomaga mu zrozumieć siebie i innych.
• Wspólne głośne czytanie z nastolatkiem pomoże mu pokonać wiele problemów wieku dorastania.
• "Bez względu na to ile masz zajęć, najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić dla przyszłości swego dziecka, oprócz okazywania mu miłości przez przytulanie, jest codzienne głośne czytanie oraz radykalne ograniczenie telewizji".
  Jim Trelease, autor "The Read-Aloud Handbook" (Podręcznik głośnego czytania)

NIKT NIE RODZI SIĘ CZYTELNIKIEM, CZYTELNIKA TRZEBA WYCHOWAĆ, CODZIENNIE CZYTAJĄC DZIECKU DLA PRZYJEMNOŚCI.

• Wprowadź rytuał głośnego czytania dziecku 20 minut dziennie.
• Jeśli dziecko o to prosi - wielokrotnie czytaj tę samą książkę lub wiersz.
• Pozwalaj na pytania, rozmowy, powrót do poprzedniej strony.
• Unikaj podziałów na książki dla chłopców i dla dziewcząt.
• Tzw. książki dla dziewcząt warto przeczytać zanim chłopiec zacznie się wstydzić "babskiej literatury". Da mu to wgląd w słabo mu znany świat emocji.
• Bądź przykładem - dzieci powinny widzieć dorosłych zagłębionych we własnych lekturach książek i czasopism.

CZYTANIE POWINNO SIĘ DZIECKU ZAWSZE KOJARZYĆ Z RADOŚCIĄ, NIGDY Z PRZYMUSEM, KARĄ CZY NUDĄ

Do czytania dziecku wybieraj odpowiednie książki:

• ciekawe dla dziecka
• napisane lub tłumaczone poprawną i ładną polszczyzną
• uczące racjonalnego myślenia
• niosące przesłanie szacunku wobec dziecka, ludzi, innych istot, prawa
• promujące pozytywne wzorce postępowania
• dostosowane do wrażliwości dziecka - nie wzbudzające lęków i niepokojów
• unikające stereotypów kulturowych związanych z rasą, płcią itp.
• budujące pozytywny stosunek do świata i wiarę w siebie

Nie zmarnuj szansy swojego dziecka!
Kluczem do sukcesu jednostek i społeczeństw jest wiedza.
Kluczem do wiedzy i sprawności umysłu jest czytanie.
Nawyk czytania i zapał do książek trzeba kształtować w dzieciństwie, czytając dziecku na głos.
Czytanie dziecku jest dziś ważniejsze niż było kiedykolwiek:
Lawinowo rośnie ilość informacji i wiedzy.
Kto nie czyta, nie nadąży za zmianami we współczesnym świecie.
Czytanie chroni dziecko przed uzależnieniem do telewizji i komputerów.
Więź z rodzicami, wzmocniona czytaniem, daje dziecku siłę
do pokonywania wielu pokus i zagrożeń.

Czytaj dziecku 20 minut dziennie. Codziennie!